Στην εκατονταετηρίδα του Μακεδονικού Αγώνα

Του Δρ Αχ. Γ. Λαζάρου

Ρωμανιστή-Βαλκανολόγου

Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, επειδή φρονεί ότι ο Μακεδονικός Αγώνας συνιστά σωστικό σταθμό Ορθοδοξίας και Ελληνισμού απεφάσισε πρέπουσα υπόμνησή του με την συμπλήρωση Εκατονταετίας, 1904-2004, από την έναρξη της ένοπλης αντιστάσεως στη Μακεδονία. Διότι οποιαδήποτε αποδυνάμωση της πρώτης θα δεχόταν αναπόδραστα και ο δεύτερος αντίστοιχη.

Εύλογα η Εκκλησία της Ελλάδος συμμετέχει ενεργότατα στις ενδεδειγμένες εκδηλώσεις μνήμης, τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους Μακεδονομάχους όλων των περιόδων. Ομολογουμένως η διάρκεια του. Μακεδονικού Αγώνα δεν εξαντλείται στην τετραετία 1904-1908. Η εκκίνησή του ταυτίζεται με τις αρχές του Ανατολικού Ζητήματος[1]. Η δε Ορθοδοξία τον είχε τέλεια συλλάβει σε χρόνους σκοτεινούς. Συγκεκριμένα ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Μελέτιος Πηγάς ο Α' διακήρυσσε στεντόρεια στους υπόδουλους ομογενείς του την εθνική τους καταγωγή και την ελληνικότητα των Μακεδόνων![2]

Προφητικά προϊδεάζει πράγματι τους πιστούς ο επιφανής Μελέτιος Πηγάς για την Ορθοδοξία και την Ελληνικότητα της Μακεδονίας, την οποία επί αιώνες καταπατούσαν αλλογενείς και αλλόθρησκοι, συνάμα δε αδιάλειπτα εποφθαλμιούσαν τσάροι[3] και αυτοκράτορες, Μεγάλες λεγόμενες Δυνάμεις, καθώς και νεοφανείς διεκδικητές, Ρουμάνοι και Βούλγαροι. Το δε περιεργότατο είναι ότι αξιώσεις προβάλλουν και στερούμενοι εθνικής συνειδήσεως[4] και στοιχειώδους κρατικής υποστάσεως, όπως ''οι αυστροκίνητοι και ιταλοκίνητοι πλεονάζοντες εκ των Αλβανών μουσουλμάνοι, ως και οι μειοψηφούντες περί την Σκόδραν Αλβανοί Χριστιανοί της Δυτικής Εκκλησίας''[5].

Στη Θεσσαλονίκη άλλως τε εγκαταστάθηκαν ήδη το 1773 μέλη του μοναχικού τάγματος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, γνωστά ως Λαζαριστές[6], που ίδρυσαν στη μεν συμπρωτεύουσα την ομώνυμη Μονή στη δε πέριξ ύπαιθρο ναούς, σχολεία αρρένων και θηλέων, νοσοκομεία, φαρμακεία, άσυλα για τα ορφανά και τα έκθετα. Προφανέστατα όλα κατ' επίφαση φέρονται σαν ευαγή ιδρύματα, ενώ στην πραγματικότητα ήσαν περιφανή προπαγανδιστικά κέντρα, των οποίων πρωταρχικές επιδιώξεις ήσαν ο προσηλυτισμός των σχιματικών βουλγαροφώνων[7]. Βαθμιαία οι δραστηριότητες διευρύνονται και σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας, Καβάλα, Κιλκίς, Μοναστήρι[8].

Στο τελευταίο η διεύρυνση συμπεριλαμβάνει και τους Βλαχόφωνους, αν και αισθητότατα διακρίνονται για την ελληνική συνείδηση, το υψηλότερο επίπεδο ζωής, τις εκπληκτικές επιδόσεις στο εμπόριο, στις τέχνες, στα γράμματα, στις επιστήμες[9] και θεωρούνται ως οι πρώτοι χριστιανοί της Ευρώπης, της Μακεδονίας, από τους χρόνους του Αποστόλου Παύλου, όπως Γάλλος πανεπιστημιακός καθηγητής[10], μάλιστα Καθολικός, διατείνεται. Εν τούτοις το τάγμα των Λαζαριστών, αν και θρησκευτική γαλλική αποστολή, πάντοτε αναφανδόν στην υπηρεσία της πολιτικής της Γαλλίας, στο Μοναστήρι επί ηγουμενίας του αββά Faverial αναπτύσσει διαδοχικά διασυνδέσεις με τους εκπροσώπους της παντοδύναμης Αυστροουγγαρίας και όργανα της κρατικά αρτιπαγούς Ρουμανίας, η οποία εξελίχθηκε επικινδυνωδέστερη για τον Ελληνισμό, μολονότι του οφείλει την εθνωνυμία[11] και τη γλώσσα[12].

Έχοντας αδιανόητη δυνατότητα διαθέσεως δελεαστικών κονδυλίων για φιλοδωρήματα και χρησιμοποιώντας αδίστακτα πληρωμένα όργανα, η Ρουμανία ενωρίτερα επέτυχε να ''διαφθείρη εις άκρον τον αρχιερέα Γεννάδιον [μητροπολίτην Γρεβενών], δι' αμοιβής 5000 φλορίων και ούτω απέστειλεν αυτόν εις περιοδείαν κατά την επαρχίαν του προς υποστήριξιν του Ρουμανισμού, όπερ και εγένετο. Κατόπιν πάλιν εις αμοιβήν των κόπων του αρχιερέως και των υπηρεσιών προς τον Ρουμανισμόν, τω απεστάλη και αδαμαντοκόλλητος ταμβακοθήκη, ήν κατέσχε το Πατριαρχείον, ως και την αλληλογραφία του. Είτα δε μεγάλης αξίας Σταυρόν του στήθους, τον οποίον ο Αρχιερεύς εκείνος μεγαλαυχών δια τας εθνικάς προδοσίας του εφόρει καθ' απάσας τας επισήμους εορτάς, και τον οποίον μετά τον θάνατόν του απέστειλε εις τα Πατριαρχεία. Συνεννοηθείς μετά του ρηθέντος Αρχιερέως κατά το αυτό έτος 1870 ο ρηθείς Απ. Μαργαρίτης [το παμμέγιστο και πανούργο όργανο της ρουμανικής προπαγάνδας], ίνα εισαγάγη και εις τα εν Γρεβενοίς ελληνικά σχολεία ως υποχρεωτικήν την Ρουμανικήν γλώσσαν, συνεφωνήθη ως διδάσκαλος της Γαλλικής, Ελληνικής και Ρουμανικής, καθήμενος και τρεφόμενος εν τη Μητροπόλει, τον οποίον οι τότε διδάσκαλοι δεν παραδέχθησαν και απέβαλον της σχολής...''. Την πληροφορία ανευρίσκει στα Αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ελευθερία Ι. Νικολαϊδου και την καταχωρίζει στον Α' τόμο της σχετικά πρόσφατης συγγραφής της, την οποία επιγράφει Η ρουμανική προπαγάνδα στο βιλαέτι Ιωαννίνων και στα βλαχόφωνα χωριά της Πίνδου (μέσα 19ου αι. -1900)[13].

Άλλος μητροπολίτης, ο από Δεβρών και Βελισσού Άνθιμος ''αποσκίρτησε φανερά από τον ελληνισμό και την ορθοδοξία και έγινε τυφλό όργανο της Ρουμανικής ανθελληνικής προπαγάνδας. Έγινε αρχιερέας των Ρουνάνων και ανέλαβε τη Ρουμανική Εξαρχεία στην Κωνσταντινούπολη με μισθό 40 χρυσά εικοσόφραγκα το μήνα. Οι Ρουμάνοι του πρόσφεραν όλες τις ανέσεις (του παραχώρησαν ακόμα και πολυτελέστατη οικία), αλλά γνωρίζοντας τον άστατο χαρακτήρα του, έβαλαν φρουρούς να τον παρακολουθούν μη τυχόν ξαναρχίσει συνεννοήσεις και επαφές με το Ελληνορθόδοξο στοιχείο. Για να δικαιολογήσουν την παρουσία φρουρών προφασίστηκαν ότι το κάνουν για την ασφάλεια του. Η παρακολούθηση όμως ήταν τόσο οφθαλμοφανής και προκλητική, ώστε έκανε τον Άνθιμο να αγανακτήσει και να καταληφθεί από τύψεις και από αισθήματα ενοχής και μεταμέλειας. Πικρά μετανοιωμένος πήγε στο Πατριαρχείο και ζήτησε γονατιστός συγχώρεση από τον Πατριάρχη. Ο Πατριάρχης του έδωσε άφεση αμαρτιών και του πρόσφερε αρκετή οικονομική ενίσχυση για να μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια. Οι τύψεις όμως τον κατέτρωγαν και το Σεπτέμβριο του 1904 πέθανε περιφρονημένος από κάθε πλευρά''[14].

~ Η συνέχεια του άρθρου: Εδώ